IN THE MEMORY OF MY BELOVED FRIENDS
Gone are the days we had a fun.
Now is the time to take a turn.
The trip of life is full of crept-
truths are bitter so hard to accept.
O'er we stayed I might caused pain.
your excuses are what I gain.
you were the one to enlighten me-
What shall I pay in return to thee?
At pace you move,I've a wish-
for your tranquil perfect as bliss.
Beloved are those whom I miss
(O! my dear,I always miss)2 -Govind Neupane
मेरी काली साली
आँखामा लाउने गाजल अनि ओठमा लाली हजुर।
मा भन्दा नी अझ काली मेरी एउटी साली हजुर।
यस्तै भए पनि चल्छ भनि प्रेम नाता गाँस्ने सोचेँ।
आँट गरेर त्यसपछि आफैँ थमेएँ पत्र हजुर
तर उसले नपढेर च्यातिकन फलि हजुर।
च्याटिङ गर्न बस्या बखत छक्याएर प्रस्ताव गरेँ।
भेना भन्ने थाहा पाइ पठाइ पाडे गाली हजुर।
निराश हुँदै घर फर्केँ पिट्न थाली तली हजुर।
फेल हुँदैमा हार्नु हुन्न भन्ने कुरा मनन गरेँ
मन अढाउन नसकेर ढुकेँ उसको पलि हजुर।
अचानक भेट हुँदा उजाइ मलाई टलि हजुर।
डाह लग्छ हिड्या देख्दा उनिसित ट्यापे ठिटा।
देख्छु म त मेरी साली अरू भन्दा डाली हजुर्
तर के गर्ने ?भेनाको दिल लत्याएर नबोल्न पो थ।ली हजुर।
मुटु भित्र सजाएको आफ्नै बिरानो भएको छ ।
ट्यान्सन धेरै बढी सक्यो रोज्नु पर्ला नाली हजुर्
(बुझिदेऊ न मेरी साली भेनाको दिल खाली हजुर।)^2
यस्तै भए पनि चल्छ भनि प्रेम नाता गाँस्ने सोचेँ।
आँट गरेर त्यसपछि आफैँ थमेएँ पत्र हजुर
तर उसले नपढेर च्यातिकन फलि हजुर।
च्याटिङ गर्न बस्या बखत छक्याएर प्रस्ताव गरेँ।
भेना भन्ने थाहा पाइ पठाइ पाडे गाली हजुर।
निराश हुँदै घर फर्केँ पिट्न थाली तली हजुर।
फेल हुँदैमा हार्नु हुन्न भन्ने कुरा मनन गरेँ
मन अढाउन नसकेर ढुकेँ उसको पलि हजुर।
अचानक भेट हुँदा उजाइ मलाई टलि हजुर।
डाह लग्छ हिड्या देख्दा उनिसित ट्यापे ठिटा।
देख्छु म त मेरी साली अरू भन्दा डाली हजुर्
तर के गर्ने ?भेनाको दिल लत्याएर नबोल्न पो थ।ली हजुर।
मुटु भित्र सजाएको आफ्नै बिरानो भएको छ ।
ट्यान्सन धेरै बढी सक्यो रोज्नु पर्ला नाली हजुर्
(बुझिदेऊ न मेरी साली भेनाको दिल खाली हजुर।)^2
-गोविन्द न्यौपाने
LAMENTATIONS AT AGE
On the cold and foggy night,
the leaves rustle as the dews crack.
And when I woke up to trace my journey back,
the days passed opened my sight.
Great were my dreams and so was my craze.
It leapt my heart to lament my gloom;
those were the scenes to conquer at bloom.
Who's this courage and deserves a praise?
The chil of cold has turned me bold.
The experience gained are my lessons-
for the gait of age has supressed my passions.
Now I pray-O! my father help me grow old. -Govind Neupane
मेरो प्यारो डेनभर
पश्चिममा हिउँको घुम्टो ओडेर मुस्कुराउने रक्की हिमाल
शहरका बिचमा रहेका स्लोअन जस्ता सुन्दर ताल ।
कोलोरेडोको मध्य भागमा स्थित यो सुन्दर शहर
सबैको आकर्षणको केन्द्र मेरो प्यारो डेनभर ।।
विकासको लहरले गगन चुम्न लागे जस्तो
पहिलो पल्ट प्रवेश गर्दा सबैलाई लाग्छ कस्तो कस्तो ।
सभ्य छन यहाँका मानिस सजिएका छन बस्ने घर
कहिल्यै पनि छोड्न नसकिने मेरो प्यारो डेनभर ।।
अनेक जाति अनेक भाषा मित्रताले बाँधेको
विचित्रको मौसम यहाँ प्रकृतिले साँधेको ।
जति घुमो उति घुम्न सबलाई लाग्छ रहर
ढुक्ढुकीमा सधै रहने मेरो प्यारो डेनभर ।।
- चूडामणि बराल
शहरका बिचमा रहेका स्लोअन जस्ता सुन्दर ताल ।
कोलोरेडोको मध्य भागमा स्थित यो सुन्दर शहर
सबैको आकर्षणको केन्द्र मेरो प्यारो डेनभर ।।
विकासको लहरले गगन चुम्न लागे जस्तो
पहिलो पल्ट प्रवेश गर्दा सबैलाई लाग्छ कस्तो कस्तो ।
सभ्य छन यहाँका मानिस सजिएका छन बस्ने घर
कहिल्यै पनि छोड्न नसकिने मेरो प्यारो डेनभर ।।
अनेक जाति अनेक भाषा मित्रताले बाँधेको
विचित्रको मौसम यहाँ प्रकृतिले साँधेको ।
जति घुमो उति घुम्न सबलाई लाग्छ रहर
ढुक्ढुकीमा सधै रहने मेरो प्यारो डेनभर ।।
- चूडामणि बराल
- Where the mind is without fear
and the head is held high;
Where knowledge is free;
Where the world has not been
broken up into fragments
by narrow domestic walls; ...
Where the clear stream of reason
has not lost its way into the
dreary desert sand of dead habit; ...
Into that heaven of freedom,
my Father,
let my country awake. - -Rabindranath Tagore
The LunaticThe Lunatic Surely, my friend, insane am I Such is my plight. I visualize sound. I hear the visible. And fragrance I taste. And the ethereal is palpable to me. Those things I touch-- Whose existence the world denies, Of whose shape the world is unaware. I see a flower in the stone-- when wavelet-softened pebbles on the water's edge, In the moonlight, While the enchantress of heaven is smiling unto me. They exfoliating, mollifying, Glistening and palpitating, Rise before my eyes like tongueless things insane, Like flowers, A variety of moonbirds, I commune with them as they do with me, In such a language, friend, As is never written, nor ever printed, nor ever spoken, Unintelligible, ineffable all. Their language laps the moonlit Ganges shore, Ripple by ripple, Surely, my friend, am I insane, Such is my plight. Clever and eloquent you are! Your formulas are ever running correct. But in my calculations one minus one is always one. You work with your senses five, With the sixth I operate. Brains you have, my friend, But the heart is mine. To you a rose is but a rose, It embodies Helen and Padmini for me. You are strong prose, But I am liquid poetry. You freeze, I melt, You decant when I go muddy. When I am muddled, you are clear. And just the other way about. You have a world of solids, Mine is one of vapour Yours is thick and mine is thin. You take a stone for hard reality, I seek to catch a dream, Just as you try to grab that cold sweet, minted coin's round reality. Mine is a badge of thorns, But yours is one of gold and adamant. You call the mountains mute, But orators do I call them. Surely, my friend, a vein is loose in my brain. I am insane, Such is my plight. In the frigid winter month, I basked in the first white heat of the astral light. They called me crazy. Back from the burning-ghat, Blank-eyed I sat for seven days, They cast their eyes on me and called me one possessed. Shocked by the first streak of frost on a fair lady’s tresses, For a length of three days my sockets filled and rolled. For the Buddha, the enlightened one, touched me in the depths, And they called me one distraught. When I danced to the bursting notes of the harbinger of the spring, They called me one gone crazy. One moonless night, all dead and still, Annihilation choked my soul, And up I jumped upon my feet. And the fools of the world put me in the stocks. I sang with the tempest one day, And the wise-acres of the world dispatched me down to Ranchi. And once when at full stretch I lay upon my bed, As one but dead, A friend of mine pinched me so sharp. And said, "Oh mad man, Is thy flesh now dead?" Year by year such things did occur, And still, my friend, I am insane, Such is my plight. I have called the Nawab’s wine all blood. And the courtesans all corpses. And the king a pauper. I have denounced Alexander the Great. And I have deprecated the so-called high-souled ones. And the insignificant individual I have raised, Up an ascending arch of praises, Into the seventh heaven. Your highly learned men are my big fools. Your heaven is my hell. Your gold, my iron. Friend, your piety, my sin. Where you feel yourself clever, There, there, I find you a stupid innocent. Your progression is regression to me. Such is the upsetting of values, friend, Your universe to me is but a hair. Surely, my friend, I am absolutely moon-struck, Moon-struck indeed, Such is my plight. I find the blind the people’s pioneers. The cave-penancer do I find a runaway, the deserter of humanity. And those who climb the platform of lies do I declare to be but dancers dark. And I declare the defeated ones the splendid laurelled victors. Advancement is retreat. May be I am a squint Or that I am a crack, friend, Just but a crack. Look at the strumpet-tongues adancing of shameless leadership! At the breaking of the backbones of the people’s rights! When the sparrow-headed bold prints of black lies on the papers, Challenge the hero in me called Reason, With conspiracy false, Then redden hot my cheeks, my friend, And their colour is up. when the unsophisticated folk quaff off black poison with their ears Taking it for ambrosia, And that before my eyes, my friend, Then every hair rises on end, Like the serpent-tresses of the Gorgons, Every one so irritated! When I see the tiger pouncing upon the innocent deer, Or the big fish after the smaller ones, Then even into my corroded bones, my friend, The terrible strength of the soul of Dadhichi--the sage, Enters and seeks utterance. Like a clouded day crashing down to earth in the thunderbolt, When man regards a man as no man, Then gnash my teeth and grind my jaws, set with the two and thirty teeth, Like Bhimsen's teeth, the terror-striking hero's, And then, Rolling round my fury-reddened eyeballs, With an inscrutable sweep, I look at this inhuman human world Like a tongue of fire. The machine parts of my frame jump out of their places, Disordered and disturbed! My breath swells into a storm, Distorted is my face, My brain is in a blaze, Like a wild conflagration. I am infuriated like a forest fire, Frenzied, my friend, As one who would devour the world immense, Surely, my friend, I am the moonbird of the beautiful, The iconoclast of ugliness! The tenderly cruel! The bird that steals the celestial fire! The child of the tempest! I am the wild eruption of a volcano insane! Terror personified! Surely, my friend, I am a whirl-brain, whirl-brain, And such is my plight! -Laxmi Prasad Devkota
ओरालिएको जीन्दगी
हिउँ सरि बतास चल्दा बाहिर चिसो बढेको छनाङ्गिएको धर्ती हेरि विरही मन अढेको छ ।शिशिरका यी रातहरु सडकमा काट्नु पर्दाकष्टप्रद यो जीवनसँग अति रोस चढेको छ ।खाते, भोकमारी अनि सडकछापका बिल्ला भिरिगाली गरि फालिएको अन्नमा प्राण अढेको छ ।पुस्तक बोक्ने हातहरु मेसिनमा सल्बलाउँदाविकासको सम्बाहक रोगले आज लडेको छ ।उन्युको यो रोदन हेरि धेरै गुलाब हासेका छन्अप्राकृतिक विभेद अनि दम्भ यही अढेको छ ।अध्यारो एक कुनाबाट क्षितिज हेरि टोलाउँदैथाकेका यी नयनले हद संकीर्ण पढेको छ ।- गोविन्द न्यौपाने
-गोविन्द न्यौपानेउसै त भुलक्कड हिजोबाट मेरो डायरि पनि हरायो। यो मेरो डायरि कहिले कहाँबाट कसरि हरायो पत्तो छैन। डायरि यति बृहत थियो कि यसमा इतिहास, संस्कृति, सभ्यता लगायत हरेक पक्ष अटेको थियो। हुन त यसमा भएका सबै खाली पाना टिपोटले भरिनसकिएको भए पनि लेखे जति पानाहरु धेरै अमुल्य छन्। यसमा मेरो व्यक्तिगत दैनिकी मात्र नभएर जीवन र जगतबीचको सन्तुलनका कुरा अनि अनि दर्शन र साहित्य पनि राम्ररी अटेको थियो। यसमा टिप्पणी गरिएका संस्कृतिका प्रसंगले त बेलाबेलैको मेरो बिस्मृतीलाई हटाईदिने गर्थ्यो। तर एक्कासी यो डायरि नापत्ता भएको हुँदा म अल्मलिएर बेलाबेलै अनायासै भन्नथालेछु "डियर आइ अल्वेज रिमेम्बर यु ( Dear I always remember you- DIARY)" तर डियर भने चाहिँ प्रत्युत्तरमा मौन।म धेरै पटक बसाईं सरि सकेको छुँ। कहिले घर भित्रै सुत्ने कोठा सरियो, कहिले गाउँ सरियो त कहिले देश महादेश नै सरियो। न्वारनमा नाउँ राख्दा देखि नयाँ गाउँ चाख्दाको दैनिकी होस या गाउँकै हर्के साउसँग पैसा सापट लिँदाको तमसुक होस मेरो डायरीमा टिपिएका छन् भने मेरा लागि यी अति महत्वपूर्ण छन्। माग्ने जस्तो बिगतका थाङ्ने गतिविधि र कागजका टुक्रा जोडेर बनाइएको डायरिमा कैद गरिएका झिना कुरामा अल्झिएर पनि कतै मान्छेले प्रगति गर्ला भन्नु होला तपाईंहरुले। तर मेरो लाल डायरि त विगत भन्दा वर्तमान र त्यो भन्दा पनि भविष्यतको बढी नै ख्याल राखेर तयार गरिएको हो। त्यसैले मैले यसको हिफाजत/ सदुपयोग गरेको भए यो डायरि मलाई मात्र नभएर जो कोहीलाई पनि प्रगतिको पथमा लम्कन मद्दत गर्ने कुरोमा म निर्धक्क छु। तर मैले त्यस्तो केहि पनि गरिन। यति दुरदर्शी सोचाई राखेर मेरो लाल डायरि तयार गर्न कति समय लग्यो होला भन्ने कौतुहल्ता अवश्य जाग्यो होला तपाईंहरुमा। हुन त म कुनै ज्योतिषि या गणितज्ञ होइन। त्यसैले मेरो गणनामा त्रुटी (error) हुन सक्छ। त्रुटी मात्रालाई नहटाई भन्नु पर्दा मेरो डायरि मेरो उमेरको करिब आधा उमेर मात्र हो भने जन्म मिति चाहिँ आफ्नो भन्दा केहि दिन पछि मात्र।यसरी सुरुकै अवस्था देखि प्राविधिक/ सैधान्तिक हिसाबले विवादित बनेको मेरो डायरिको महत्ता मलाई पनि अहिले मात्र आभास हुदैछ। यो चाहिँ एउटा मानवीय प्रकृति पनि हो - कुनै पनि वस्तु आफूसँग होउन्जेल त्यसको मोल (अर्थ) थाहा नहुने अनि त्यसलाई गुमाई सकेपछि मात्र त्यसको वास्तविक अर्थ थाहा हुने।अझ अर्को मानवीय विशेषता हो असन्तुष्टि। यसकै कारण विश्वसमुदाय आदिम युग देखि अहिलेको भौतिक सुविधा सम्पन्न अवस्थामा आउन सफल भएको हो। अर्का पट्टि हिंसा र हत्या जस्ता त्रसित पार्ने र धनजन विनाश गर्ने व्याप्त क्रियाकलापको श्रेय पनि मानव असन्तुष्टिले नै पाउँछ भन्नु अत्युक्ति नहोला। साच्चै भन्नु पर्दा मेरो डायरि प्रतिको मेरो उदात्त मोह पनि यहि मानव असन्तुष्टिको एउटा पृथक स्वरूप हो। तर यो डायरि प्रतिको मोह मात्र होइन। यो त मेरो इतिहास र संस्कृति प्रतिको मोह हो। मेरो डायरि देशको अस्तित्व रक्षाका लागि पल्टनमा खटेका बेलाका गतिबिधि समावेश दैनिकी हो। मेरो डायरि जो हराएको छ, यो त म हुर्के बढेको लोक संस्कारलाई प्रतिबिम्बित गर्ने दर्पण हो अनि अमुर्त साक्षी पनि।डायरि हराएकै दिनदेखि म एक किसिमको एकाङ्कीपनाको अनुभूत गर्न थालेछुँ। हुन त मलाई विक्षिप्त देखेर ढाढस दिने प्रयत्न गर्नेहरु नभएका पनि होइनन, तर यसका बाबजुत मेरा दिनचार्यहरु किम्कर्तव्यबिमुडमा गुज्रन थालेछन अनि मेरो यो नलेखिएको दैनिकी प्रति वितृष्णा जाग्न थालेछ। मलाई लग्न थाल्यो कि मेरा आँखाहरु छन् तर दृष्टि छैन, मुहार छ तर कुनै जीवीत भाव छैन, मुख छ तर शब्दहरु छैन र मेरा कानहरु जति सतर्क मुद्रामा तन्के पनि यिनीहरुको श्रवण क्षमता अति क्षीण थालेको छ। म धर्मभिरु मान्छेले मन्त्र भट्टयाए झैं बेलाबेलै चिच्याउन थालेछु DIARY- Diary I always remember you.अहिले म डायरि खोज्ने कोशिश गर्दैछु र भेटाउने कुरामा निकै आशावादी पनि छु। बजारबाट अरू गुणस्तरीय डायरि किनेर हराएको डायरिलाई प्रतिस्थापन गर्ने प्रयास गर्दैछु, तर यो त एउटा संस्मरण मात्र हो हुबहु त पक्कै पनि नहोला। अड्को पड्को तेलको धूप भनेझैँ केहि हद सहयोगी बन्ने कुरोमा भने चाहिँ विश्वस्त छु। तपाईंहरु कसैले फेलापार्नु भयो भने फिर्ता गर्दिनु होला है मेरो गोप्य शब्दले सुरक्षित गरिएको (password protected) डायरि।
-गोविन्द नयौपाने।हे सम्पुज्य गुरुजनहरू सबै तिम्रै शरणमा परिगाउँछु गाथा अनि बखान् हजुरको श्रद्धा र भक्ति गरि।मैन बत्ती झैँ स्वयं जलि जगतमा सारा उज्यालो गर्यौज्ञान् रूपी अति दिव्य ज्योती छरदै अज्ञानता तिम्ले हर्यौ ॥१॥मन्त्री, हाकिम, डाक्टरै अरू कति तिम्रै कृपाले बनेदेखिन्छन् ती सबै निपुण प्रतिभा आशिक् छ तिम्रो भने।प्रेरित गर्छौ तिमी समान रूपले सत्मार्गमा लम्कनयै पथमा हिँडने महान जनहरू थल्छन उडी चम्कन ॥२॥बाँड्छौ ज्ञान अनि प्रसङ्ग ती मीठा अल्छी नमानी कतीविवेकशिल जनको प्रतिक हुन गइ झर्कन्नौ है एक रति।‘स्वावलम्बी बनेस’ भनेर तिमीले आशिष दिएको लिएँ‘हे गुरो तिमी स्वास्थ्य बाँचिरहनू’ यो ढोग मैले दिएँ ॥३॥
गाउँको सम्झनामा
जन्मीएँ हिमशैलको सयलमा भूटानको काख् हुँदैहुर्किएँ म जसै लडीबडि गरी पाखा र भञ्ज्याङ् छुँदै ।खोला ताल अती मनोरम यहाँ हिस्सी मीठो देखियोमेरो गाउँ हजुर बुजक्कड विषे सुरे भनी लेखियो ।।हिउँ पग्ली सुसाइ द्रुत गतिले पुर्वै झर्यो रङ् खोलाराम्रो भाग्य भए कुनै दिन माहा फेरी त्यहाँ भेट् होला ।उत्तरका ती अटल गिरि शिखरमा थियो घना जङ्गलकोइलीको मीठो धुन सुनी विरहमा छाउँथ्यो मनो मंगल ।।यै बक्षस्थलमा घुमि खुशि हुँदै खेल्थे मृगे शावकबन्द्रे कुसुम ऐसेलु पछि सबै जनवार थे धावक ।कुमकुम पाति र बेलपत्र यि दुबै वस्ना दिने वन्वनगाई बाछा चराइ शैर्य गरियो फुर्फुर हुँदै मन्मन । .सुत्यो लौ लमतन्न गाउँवीचमा त्यो कालो पत्रे पथनागबेली झैँ घुमी यिनै सडकमा गुड्थे सवारी रथ ।शिक्षाको अति दिव्य ज्योती छरने एउटा थियो स्कुलवाल् कोपिलाहरु पढी गुनि बहुत फक्रेर बन्थे फुल ।।गोडी–मेली अनि विकास पथमा धेरै गर्यौं मलजलराम्रो काम गरे अवश्य जनले पाउने छ मीठो फल ।—गोविन्द न्यौपाने
